maandag 15 februari 2010

Genealogisch onderzoeksproces: handig schema voor docent en genealoog

(English summary at the bottom)

In de Verenigde Staten is de laatste decennia veel aandacht besteed aan het bevorderen van de kwaliteit van genealogisch onderzoek. Er zijn bijvoorbeeld standaarden geformuleerd, er zijn programma's van certificering van genealogen ontwikkeld, een aantal universiteiten verzorgt cursussen en op landelijke congressen zijn er lezingen van een hoog niveau over onderzoeksmethodiek. In Nederland kunnen we profiteren van de kennis en gereedschappen die deze professionalisering van de genealogiebeoefening in de VS oplevert. Mark Tucker heeft in zijn Genealogy Research Map twee onderwerpen heel inzichtelijk gemaakt: het onderzoeksproces en het genealogisch bewijs. De Nederlandse vertaling hiervan is een mooi educatief hulpmiddel. Voor de docent om te gebruiken in zijn lessen, voor de individuele genealoog om te helpen bij het nadenken over de kwaliteit van zijn onderzoek. Onlangs verscheen van de Nederlandse vertaling een verbeterde versie, die Mark Tucker introduceerde op zijn weblog. Ik beveel het van harte aan bij genealogische docenten en onderzoekers.

Twee jaar geleden lanceerde Mark Tucker op zijn weblog ThinkGenealogy de Genealogy Research Process Map. Hij bracht daarin op een overzichtelijke manier de opvattingen van de Board for Certification of Genealogists (BCG) en Elizabeth Shown Mills samen over het onderzoeksproces en bewijsvoering in de genealogie. De BCG - opgericht in 1964 - wil een bijdrage leveren aan het imago van de genealogie als respectabele vorm van historisch onderzoek. Ze doet dat door de promotie van standaarden voor de verschillende fasen in het genealogisch onderzoek (van het verzamelen van informatie tot bewijsvoering) en standaarden voor genealogische educatie. Daarnaast ontwikkelde het een certificeringsprogramma. Wie er blijk van heeft gegeven over de juiste vaardigheden te beschikken kan gecertificeerd worden als genealogisch onderzoeker of als spreker. Hij of zij mag zich 'certified genealogist' of 'certified genealogical lecturer' noemen en als kwaliteitsstempel de afkorting CG of CGL achter zijn naam zetten. De BCG kan een certificering intrekken wanneer een gecertificeerde de ethische code met voeten treedt.
Elizabeth Shown Mills heeft de afgelopen decennia een groot gezag opgebouwd als schrijver, redacteur en spreker, in het bijzonder op het gebied van de methodiek van het genealogisch onderzoek. Bekende publicaties van haar hand zijn Evidence! en Evidence explained. En ze was eindredacteur van het handboek Professional Genealogy.

De educatieve mogelijkheden van het schema van Mark Tucker werden ook in Nederland opgepikt. Op initiatief van Bob Coret vertaalden leden van zijn Stamboomforum binnen enkele maanden na publicatie op het weblog van Mark Tucker het schema en de bijbehorende tekst in het Nederlands. Na enkele redactionele aanpassingen ziet het schema van het Genealogisch onderzoeksproces er nu als volgt uit:




In het schema vertegenwoordigt elke kleur een bepaalde fase in het onderzoeksproces. De grote ronde cirkels staan voor de verschillende fasen in het onderzoek. De kleine cirkels de elementen die daarmee samenhangen. Bij de cirkel ´bron´ horen kleinere cirkels ´origineel en ´afgeleide´. Deze begrippen gebruikt de onderzoeker bij het beoordelen van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de bron en de informatie daarin.
Parallel aan het onderzoeksproces lopen de stappen van de ´Genealogical Proof Standard´, een van de standaarden die de BCG formuleerde. In Amerikaanse genealogisch literatuur heet hij kortweg de ´GPS´. In het Nederlands spreken we van de ´Standaard voor Genealogisch Bewijs´. Het is een proces in vijf stappen dat er heel kort door de bocht op neer komt: 1. uitputtend onderzoek; 2. bronverantwoording; 3. precieze informatieanalyse; 4. tegenstrijdigheden oplossen; 5. deugdelijke bewijsvoering. Het tekstgedeelte onder het cirkelschema volgt die vijf stappen en past de begrippen van de cirkels hier in.


Zelf gebruikte ik tot nu toe een eenvoudiger onderzoeksmodel voor genealogisch onderzoek, bijvoorbeeld in 'Stamboomonderzoek voor beginners'. Ook dit laat zien dat genealogisch onderzoek een historische discipline is, met een daaraan ontleende onderzoeksmethodiek: 


Het schema van Mark Tucker is uitgebreider, preciezer, en in zijn onderdelen (research process en GPS) inmiddels breed geaccepteerd in de Amerikaanse genealogische wereld. Daar kunnen we ons voordeel mee doen. Zelf heb ik het schema vorig jaar geïntegreerd in een lezing over bronnen (de presentatie is hier te bekijken; sommige termen zijn in versie 2 van het schema gewijzigd). En dat is me als leraar én leerling goed bevallen.

English summary
Mark Tucker published recently a new edition of the Dutch version of his Genealogy Research Map. In this map he combines concepts of the research process and the Genealogical Proof Standard (Elizabeth Shown Mills and the Board for Certification of Genealogists). This Dutch version is a good tool for genealogy teachers as well as for individual genealogists who seek to improve their research skills.

3 opmerkingen:

  1. Handig schema Rob. Een vraag: er staat dat indirect bewijs doorgaans meer gewicht kan hebben dan direct bewijs. Is dat niet andersom?

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik kan me voorstellen dat de formulering (ook in de Engelse tekst) tot onduidelijkheid leidt. Die wordt denk ik weggenomen als voor de passage over direct/indirect bewijs een witregel komt met daarna de inleidende zin: "Houd er rekening mee dat” gevolgd door de bestaande zin “Indirect bewijs evenveel of meer gewicht kan hebben dan direct bewijs”. Met ander woorden: het is niet vanzelfsprekend dat direct bewijs meer gewicht heeft. Die houden we vast voor versie 3. Bedankt!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ah, mee eens. Dat is een toepassing van Occam's razor op genealogie: een enkele fout in een primaire bron is waarschijnlijker dan meerdere tegenstrijdigheden in indirecte bronnen.

    BeantwoordenVerwijderen