VVF-congres Brussel met thema migratie

De Vlaamse Vereniging voor Familiekunde hield zaterdag 27 maart haar jaarlijkse congres. Dit keer organiseerde de afdeling Brussel het evenement, met migratie als centraal thema. Opvallend aan dit congres was dat het zich op meerdere locaties in de Belgische hoofdstad afspeelde. De activiteiten waren op loopafstand van elkaar verwijderd en voor wie niet wilde of kon lopen reden pendelbussen.

 Opening

Eerste lokatie was het Brussels Hoofdstedelijk Parlement, een van de drie gewestelijke volksvertegenwoordigingen in België. In de moderne vergaderzaal vond de opening plaats en waren enkele lezingen. Journalist Guido Fonteyn liet zien hoe het komt dat zoveel Walen een Vlaamse familienaam dragen. In de negentiende eeuw was er in Vlaanderen grote armoede. Fonteyn vergeleek de situatie in het midden van die eeuw met die in Ierland. Er was grote hongersnood door aardappelziekte en mislukte graanoogsten en er waren opeenvolgende epidemieën. In Wallonië ontwikkelden zich juist in die periode mijnbouw en zware industrie. Dat had een grote aantrekkingskracht. Een half miljoen Vlamingen trok naar Wallonië en verfranste binnen enkele generaties.

's Middags konden de congresdeelnemers kiezen uit verschillende activiteiten: een stadswandeling in het teken van migratiegeschiedenis, een bezoek aan het Algemeen Rijksarchief of de genealogische markt. Ik wandelde naar het Algemeen Rijksarchief op de 'Kunstberg', het museumkwartier waar een groot aantal culturele instellingen geconcentreerd is (zie de Kunstberg website).  

 Karel Velle heet de congresgangers welkom 

Algemeen Rijksarchivaris Karel Velle ontving de congresdeelnemers met een inleidend praatje. Het  Belgische Rijksarchief (waartoe het Algemeen Rijksarchief en de Rijksarchieven in de provincies horen) is een federale instelling en heeft zijn archieven op achttien verschillende lokaties ondergebracht. Binnenkort komen daar twee nieuwe lokaties bij, o.a. te Leuven. Het bezoek aan de studiezalen groeit dankzij indexen en toegangen die op internet te raadplegen zijn. Om de groeiende belangstelling aan te kunnen zijn de rijksarchieven de dienstverlening aan het moderniseren. De nieuwe Archiefwet - die nu in behandeling is - zal de aanwas van archieven sterk doen toenemen. De overbrengingstermijn komt op 30 jaar. De Rijksarchiefdienst ziet in de  nieuwe situatie jaarlijks 10 kilometer over te brengen archief op zich afkomen.

Een van de medewerksters van het Algemeen Rijksarchief, Geertje Elaut, vertelde over enkele projecten die voor genealogen interessant zijn.
Sinds 2007 loopt het project Demogen Visu. Vrijwilligers indiceren thuis akten van de burgerlijke stand van Vlaams Brabant en Brussel. Zij doen dit met behulp van een gedownload programma op basis van afbeeldingen van de akten zelf. De resultaten zijn verwerkt in de online databases van het Rijksarchief . Kies daarbij voor 'zoeken op personen'. Er zitten op dit moment 3,5 miljoen personen in de database. Het Rijksarchief kreeg voor dit project een e-government award (te bewonderen in de hal van het Algemeen Rijksarchief).
Een voor de langere termijn nog interessanter project is de samenwerking die het Rijksarchief is aangegaan met de Mormonen. In dit project worden de Belgische akten van de burgerlijke stand en de parochieregisters (dtb-registers) gescand en ontsloten. Voor de scans van de burgerlijke stand vormen de zilverfilms van de Mormonen in Salt Lake City de basis. Dat zijn de moederfilms. De parochieregisters worden gescand vanaf de originele bronnen (daarvoor is ook samenwerking nodig met de archieven waar originelen berusten). De verwachting is dat aan het eind van het jaar de eerste resultaten voor de genealoog beschikbaar komen. Daarvoor moet eerst het serverpark van het Rijksarchief uitgebreid worden. Er is nu onvoldoende opslagcapaciteit. Als deze technische hobbel is genomen komen de bronnen in eerste instantie alleen voor de bezoekers van de rijksarchieven beschikbaar. Je kunt dan naar elk willekeurig rijksarchief gaan waar de gescande bronnen via het intranet van het landelijke Rijksarchief te bekijken zijn. De bronnen komen dus (nog?) niet via internet beschikbaar. Het bezoek aan een Belgisch rijksarchief is - in tegenstelling tot de Nederlandse situatie - niet gratis. Voor 5 euro heb je een weekpas die toegang geeft tot één bepaald rijksarchief. Een jaarpas van 20 euro is geldig voor alle rijksarchieven.
Andere projecten die ter sprake kwamen waren het digitaal fotograferen en beschikbaar stellen van de collectie van 38.000 gipsafgietsels van zegels en het project Cartesius. Hierin werkt een aantal instellingen samen om historisch kaartmateriaal te digitaliseren en via het internet aan het publiek beschikbaar te stellen.
Als laatste presenteerde de medewerkster het educatieve project Archief en Democratie. Het Rijksarchief kiest ervoor middelbare scholieren via een website kennis te laten maken met wat een overheidsarchief is en met de vraag waarom archieven bewaard moeten worden. Een mooi initiatief.

In het kader van het congresthema hield archiefmedewerker Filip Strubbe een introductie over de Vreemdelingendossiers van het Ministerie van Justitie. Bij het Algemeen Rijksarchief zijn voor onderzoekers de dossiers toegankelijk die zijn aangemaakt in de jaren 1832-1943. Je kunt er de weg in vinden via (gemicrofilmde) kaartsystemen. Een interessante bron voor Nederlandse genealogen waarvan familieleden zich in België vestigden. De dossiers bevatten vanaf de jaren tachtig van de negentiende eeuw ook foto´s van de vreemdelingen. Alleen dit kan een bezoekje aan het Algemeen Rijksarchief al de moeite waard maken.

De volgende activiteit die ik bezocht was de genealogische markt met workshops in het gebouw van Faro, de ondersteunende instelling voor de Vlaamse erfgoed sector. Ook hier bijzondere aandacht voor het thema migratie. Collega Sytske Visscher stond er in de CBG-stand, met de nodige belangstelling van Vlamingen met een Nederlandse familieconnectie. Ook verschillende deeltjes uit de CBG-reeks Voorouders van Verre gingen van de hand.
Op deze markt was er ook aandacht voor het project ́Familiegeschiedenissen van Turkse Brusselaarś, uitgevoerd door Kathleen De Blauwe, medewerkster van de genealogische koepelorganisatie Familiekunde Vlaanderen. Zie ook haar artikel '́Migratie, familie en erfgoedpraktijḱ' in het januari-februari nummer van het VVF-tijdschrift Vlaamse Stam (dat geheel aan het congresthema is gewijd) en de te downloaden brochure 'Turks Familiaal Erfgoed'.

Hier is het AMVB gevestigd

De laatste congresactiviteit vond plaats in het gebouw van het Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel (AMVB). Daar werd een tentoonstelling geopend over verenigingen van migranten in Brussel tussen de wereldoorlogen. Een mooie afsluiting van een geslaagd congres.

Volgend jaar organiseert de West-Vlaamse afdeling Roeselaere het VVF-congres, op 21 mei 2011 in cultureel centrum De Spil in Roeselaere.